Badania sanepidowskie – jak wyrobić?

Opublikowano: 2023-03-23

Badania do celów sanitarno-epidemiologicznych powinny wykonać m.in. osoby pracujące w styczności z żywnością

Badania „sanepidowskie”, czyli badania do celów sanitarno-epidemiologicznych, mają na celu wykluczenie (bądź wykrycie) schorzeń stanowiących przeciwwskazanie do pracy w kontakcie z żywnością (zwłaszcza choroby biegunkowe, nosicielstwo salmonellozy) lub schorzeń przenoszonych drogą kropelkową (zwłaszcza gruźlica) u osób, których charakter pracy wymaga stałego lub częstego kontaktu z ludnością (np. służba zdrowia, oświata, hotelarstwo, gastronomia). Pracownicy zatrudnieni na tych stanowiskach pracy muszą posiadać aktualne orzeczenie o braku przeciwwskazań do wykonywania takiej pracy.

Orzeczenie czy książeczka sanepidowska?

W myśl obecnie obowiązujących przepisów prawnych niegdyś obowiązkowa książeczka zdrowia dla celów sanitarno-epidemiologicznych (tzw. „książeczka sanepidowska”) przestała być dokumentem medycznym i została zastąpiona orzeczeniem lekarskim dla celów sanitarno-epidemiologicznych.

Problem w tym, że w związku z wejściem w życie nowych przepisów, straciło swoją moc rozporządzenie, określające m.in. wzory dokumentowania badań i ich wyników, i do tej pory nie został wydany nowy akt wykonawczy (na stronie Rządowego Centrum Legislacji można znaleźć jedynie projekt rozporządzenia, określający m.in. wzór orzeczenia lekarskiego). Zatem od ponad 10 lat brakuje prawnie obowiązującego wzoru orzeczenia lekarskiego do celów sanitarno-epidemiologicznych, co powoduje spore zamieszanie z wydawaniem dokumentów potwierdzających istnienie lub brak przeciwwskazań do pracy. W praktyce orzeczenie takie nadal bywa wydawane w formie książeczki, której nie uznaje coraz więcej zakładów pracy.

Bez względu jednak na formę dokumentu, wydanie orzeczenia musi być poprzedzone wykonaniem badań do celów sanitarno-epidemiologicznych.

Kto i kiedy powinien wykonać badanie do celów sanitarno-epidemiologicznych?

Badanie takie przeprowadza się u osób podejmujących lub wykonujących prace, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby, jak również u osób kształcących się do wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia na inne osoby.

Obowiązek wykonania badań do celów sanitarno-epidemiologicznych określają także przepisy o bezpieczeństwie żywności i żywienia, wg których osoba pracująca w styczności z żywnością powinna uzyskać orzeczenie lekarskie dla celów sanitarno-epidemiologicznych o braku przeciwwskazań do wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia na inne osoby (art. 59 ust. 2 ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia). Chodzi tu o prace wykonywane na stanowiskach związanych m.in. z wytwarzaniem, pakowaniem, dystrybucją lub przechowywaniem nieopakowanej żywności, przygotowaniem i wydawaniem posiłków, myciem naczyń i pojemników przeznaczonych na żywność. Orzeczenie takie powinny mieć osoby zatrudnione np. w zakładach żywienia zbiorowego, zakładach produkujących lub wprowadzających żywność do obrotu, sklepach spożywczych itd. Zgodnie z przepisami orzeczenia lekarskiego nie muszą posiadać osoby pracujące przy sprzedaży żywności opakowanej, jeżeli nie istnieje zagrożenie jej zanieczyszczenia. Jednak ostateczna decyzja w tej sprawie należy do kierującego zakładem, który ponosi odpowiedzialność za przestrzeganie wymagań higieniczno-sanitarnych, również za stan zdrowia pracowników.

Na czym polega badanie sanitarno-epidemiologiczne?

Badanie sanitarno-epidemiologiczne to badanie, w skład którego wchodzą badanie lekarskie, badania laboratoryjne oraz ewentualne dodatkowe badania i konsultacje specjalistyczne, wykonywane w ramach nadzoru epidemiologicznego w celu wykrycia biologicznych czynników chorobotwórczych lub potwierdzenia rozpoznania choroby zakaźnej. Jeżeli z próby uzyskany zostanie wynik dodatni, to uznaje się, że osoba u której przeprowadzono to badanie, jest identyfikowana jako osoba zakażona odpowiednim czynnikiem chorobotwórczym. Jeżeli w trakcie badania lekarskiego zachodzi podejrzenie gruźlicy lub zakażenia innym czynnikiem chorobotwórczym, to powinny być przeprowadzone dodatkowe badania laboratoryjne i konsultacje specjalistyczne.

Gdzie wykonuje się badanie laboratoryjne?

Badania laboratoryjne przeprowadzają akredytowane w zakresie przedmiotu badania laboratoria Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Państwowej Inspekcji Sanitarnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, Wojskowej Inspekcji Sanitarnej lub inne laboratoria na podstawie umów zawieranych z tymi organami. Oznacza to, że osoba chcąca wykonać badanie laboratoryjne, może się zgłosić do dowolnej stacji sanitarno-epidemiologicznej. Z wynikiem badania laboratoryjnego należy udać się na badanie lekarskie.

Kto wykonuje badanie lekarskie do celów sanitarno-epidemiologicznych?

W świetle art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 2008r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi badanie sanitarno-epidemiologiczne przeprowadza lekarz podstawowej opieki zdrowotnej lub lekarz wykonujący zadania służby medycyny pracy w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 czerwca 1997r. o służbie medycyny pracy. Badanie lekarskie można wykonać w ramach wizyty zrealizowanej online. 

Orzeczenie lekarskie do celów sanitarno-epidemiologicznych.

Na podstawie badania lekarskiego oraz wyników badań laboratoryjnych lekarz wydaje orzeczenie o braku przeciwwskazań lub o czasowym lub trwałym przeciwwskazaniu do wykonywania prac (lub odbywania nauki). Obowiązkiem pracodawcy jest przechowywanie orzeczeń lekarskich o braku przeciwwskazań bądź o czasowym lub trwałym przeciwwskazaniu do wykonywania prac, natomiast książeczka badań dla celów sanitarno-epidemiologicznych (nieobowiązująca już „książeczka sanepidowska”) stanowi dokumentację osoby, u której przeprowadzono badania.

Przeciwwskazania do wykonywania określonych prac.

Osoby, u których orzeczono czasowe lub trwałe przeciwwskazania do wykonywania prac, nie mogą tych prac wykonywać. Pracodawca lub zlecający wykonanie prac zobowiązany jest, z zachowaniem poufności, niezwłocznie odsunąć pracownika od ich wykonywania, o czym mówi art. 10 ust. 1 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.

Ponowne badania.

Ustawa zasadnicza ani przepisy szczegółowe nie wskazują czy i jak często badanie do celów sanitarno-epidemiologicznych ma być odnawiane. Lekarz, w oparciu o posiadaną wiedzę medyczną oraz po uzyskaniu informacji od pracownika o rodzaju i miejscu świadczenia pracy, ma możliwość wskazania następnego terminu przeprowadzenia przedmiotowych badań. Jeżeli nie istnieją przesłanki wskazujące na zakażenie czynnikami uniemożliwiającymi wykonywanie określonych prac, to orzeczenie lekarskie jest ważne. O aktualności badań decyduje również kontynuacja pracy w tym samym zakładzie, jak również zakres i rodzaj wykonywanych czynności na stanowisku pracy oraz właściwie udokumentowane badania w dokumentacji medycznej lekarza przeprowadzającego badania.

Czy potrzebne jest skierowanie na badania od pracodawcy?

Nie. Zgodnie z art. 6 ust. 2a ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, w przypadku osób poszukujących zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, przy wykonywaniu której istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby, badanie sanitarno-epidemiologiczne jest wykonywane na wniosek tej osoby. Osoba poddająca się badaniu wskazuje, jakiego rodzaju prac ma dotyczyć badanie sanitarno-epidemiologiczne i wydawane na jego podstawie orzeczenie lekarskie dla celów sanitarno-epidemiologicznych. Nie dotyczy to jednak pracowników już zatrudnionych – otrzymują oni skierowanie na badanie od swojego pracodawcy.

Kto pokrywa koszty badań sanitarno-epidemiologicznych?

Koszty przeprowadzenia badań sanepidowskich dla zatrudnionych pracowników ponosi pracodawca lub zleceniodawca. Pracodawcy mogą jednak już na etapie rekrutacji wymagać posiadania aktualnego orzeczenia dla celów sanitarno-epidemiologicznych, co wiąże się z poniesieniem kosztów przez przyszłego pracownika. Poszczególnych grup pracowników mogą dotyczyć rożne regulacje, np. w przypadku uczniów, przyuczających się do zawodu, badania sanepidowskie finansowane są ze środków publicznych.

Ceny badań, zarówno laboratoryjnych, jak i lekarskich, są zróżnicowane. Badanie 3 próbek w kierunku nosicielstwa pałeczek Salmonella i Shigella w stacji sanitarno-epidemiologicznej to koszt ok. 120 zł. Badanie lekarskie to wydatek rzędu 60-100 zł.

Orzeczenie lekarskie do celów sanitarno-epidemiologicznych w 3 krokach.

Podsumowując, aby uzyskać orzeczenie lekarskie do celów sanitarno-epidemiologicznych należy najpierw oddać próbki badań w dowolnej stacji sanitarno-epidemiologicznej, a następnie z wynikami udać się do lekarza medycyny pracy (lub poz).

KROK 1: BADANIE LABORATORYJNE

– rejestracja w stacji sanitarno-epidemiologicznej, dokonanie opłaty za badanie (lub okazanie skierowania), oddanie próbek do badań (3 próbki materiału),

KROK 2: BADANIE LEKARSKIE

– z wynikami badania laboratoryjnego należy udać się do lekarza medycyny pracy (lub poz) na badanie lekarskie (w uzasadnionych przypadkach lekarz może skierować pacjenta na dodatkowe badania lub konsultacje specjalistyczne),

KROK 3: ORZECZENIE DO CELÓW SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNYCH

– na podstawie badania lekarskiego oraz wyników badań laboratoryjnych (a także ewentualnych badań dodatkowych) lekarz wydaje orzeczenie o braku przeciwwskazań albo o czasowym lub trwałym przeciwwskazaniu do wykonywania pracy.

Newsletter pracodawcy

Chcesz dostawać informacje o rynku pracy i metodach rekrutacji?  Zapisz się do Newslettera!

    Zapisz się na newsletter!

    Chcesz być na bieżąco z wartościowymi artykułami z zakresu kadr, HR czy rekrutacji?